Czy zastanawialiście się kiedyś, jakby wyglądał świat bez wynalazków? Od momentu, gdy pierwszy człowiek wymyślił koło, poprzez rewolucję przemysłową, aż po współczesną erę rozwijającej się technologii sztucznej inteligencji – wynalazki kształtują naszą rzeczywistość na każdym kroku. To one napędzają postęp, sprawiają, że nasze życie staje się łatwiejsze, wygodniejsze i bardziej ekscytujące. Warto więc przyjrzeć się wynalazkom i zrozumieć czym są z prawnego punktu widzenia.
Z tego artykułu dowiesz się czym jest wynalazek (a właściwie, czym nie jest) oraz jak go chronić, aby móc w pełni z niego korzystać.
Jeśli jesteś twórcą innowacyjnych rozwiązań, ten artykuł może się okazać dla Ciebie szczególnie ważny, bo podpowie Ci jak nie popełnić jednego z najcięższych błędów, który może całkowicie Cię pozbawić prawnej ochrony Twojego pomysłu.
A zatem, co to jest wynalazek? To jest to rozwiązanie, które się „patentuje”, czyli na które Urząd Patentowy może udzielić patent.
W ustawie Prawo własności przemysłowej nie ma przepisu, który by dokładnie definiował pojęcie wynalazku. W większości państw świata nie ma definicji wynalazku. Są za to przepisy, które mówią nam jakie warunki musi spełnić wynalazek aby mógł być opatentowany oraz co nie jest wynalazkiem. Definiowanie pojęcia wynalazku w ten sposób jest korzystane, bowiem katalog rozwiązań które mogą zostać opatentowane jest otwarty. Dzięki temu, prawo jest w stanie nadążyć za niezwykle szybko rozwijającą się technologią.
Jaki zatem wynalazek może zostać opatentowany?
Tylko taki, który jest nowy, posiada poziom wynalazczy, nadaje się do przemysłowego stosowania oraz należy do jakiejkolwiek dziedziny techniki (czyli musi mieć charakter techniczny). Te wszystkie cztery warunki muszą być spełnione łącznie.
01
Charakter techniczny wynalazku.
Badając zgłoszenie nowego wynalazku do ochrony, Urząd Patentowy w pierwszej kolejności sprawdzi, czy zgłoszone rozwiązanie ma charakter techniczny. Przy czym, pojęcie „charakteru technicznego”, również nie posiada definicji. Rozważając znaczenie w/w przesłanki należy odnieść się do pojęcia techniki. Należy jednak pamiętać, iż także to pojęcie się zmienia wraz z rozwojem technologicznym. Obecnie możemy przyjąć, iż technika oznacza ogół metod i sposobów oddziaływania na materię ożywioną i nieożywioną, służących zaspokojeniu praktycznych potrzeb człowieka (rozwiązywaniu istniejących problemów). Niekiedy do techniki zalicza się także sposoby posługiwania się środkami niematerialnymi, w tym informatycznymi. Dopiero po stwierdzeniu, że zgłoszony do ochrony wynalazek posiada charakter techniczny, Urząd będzie badał to, czy jest nowy, posiada poziom wynalazczy oraz czy nadaje się do przemysłowego stosowania.
02
Nowość wynalazku.
Wynalazek jest nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki w chwili zgłoszenia (a konkretnie od chwili od której ma być prawnie chroniony zgodnie ze zgłoszeniem, może to być też data wystawienia wynalazku na wystawie). Stan techniki to wszystko to, co zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w jakiejkolwiek formie. Udostępnienie oznacza tu takie ujawnienie wynalazku, które pozwala dowolnej osobie na zapoznanie się z tym wynalazkiem, czyli owe udostępnienie może być dokonane przez np. opisanie wynalazku pisemnie np. w jakimś czasopiśmie, na blogu itp. lub nawet ustnie.
Ważne jest to, iż nowość wynalazku bada się w skali światowej, czyli uwzględnia się wszelką dostępną wiedzę na całym świecie, a nie tylko to co jest znane na terytorium kraju, w którym zgłaszamy wynalazek, np. Polski. A zatem, wynalazek w chwili zgłoszenia musi być wcześniej nieznany na całym świecie.
Jeśli zatem jesteś twórcą jakiegoś innowacyjnego rozwiązania i się nim pochwalisz – opiszesz w jakimś czasopiśmie naukowym, na specjalistycznym blogu, bądź pokażesz swój wynalazek na targach, to go publicznie udostępnisz. W konsekwencji, Twój wynalazek nie będzie już nowy i możesz nie otrzymać patentu. A nawet jeśli otrzymasz patent, bo Urząd badając nowość Twojego wynalazku nie znajdzie tej przykładowej publikacji w czasopiśmie naukowym, bądź pewien, że Twoja konkurencja znajdzie tą publikację i dzięki niej unieważni Twój patent. Wiesz mi, jeśli Twoje rozwiązanie będzie naprawdę innowacyjne i wartościowe, będziesz miał konkurencję.
Dlatego już nawet w chwili powstania pierwszego pomysłu, nie należy się nim chwalić publicznie. Zanim opublikujesz w jakikolwiek sposób, swój pomysł, zgłoś go do ochrony w Urzędzie. Dopiero jak już będziesz miał przygotowane i skutecznie złożone w Urzędzie Patentowym zgłoszenie Twojego wynalazku, będziesz mógł się nim chwalić. Nigdy wcześniej!
03
Poziom wynalazczy wynalazku.
Kolejnym kryterium badanym w toku zgłoszenia wynalazku jest jego poziom wynalazczy. Zgodnie z polskim prawem, wynalazek uważa się na posiadający poziom wynalazczy, jeżeli wynalazek ten nie wynika dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki. Innymi słowy, chodzi o to, aby wynalazki nie tylko były odmienne od znanych już rozwiązań, ale także aby posiadały pewien stopień doniosłości technicznej. Czyli, jeśli znawca w dziedzinie, której dotyczy dany wynalazek, mając do dyspozycji znane już rozwiązania, będzie w stanie łatwo wpaść na to samo rozwiązanie, co przedmiot wynalazku, bo będzie to dla niego wręcz logiczne, to taki wynalazek najprawdopodobniej nie będzie miał poziomu wynalazczości. Przy czym, mówiąc o znawcy nie mówimy o wybitnym naukowcu, lecz o zwykłym człowieku, zajmującym się zawodowo dziedziną techniki której dotyczy zgłaszany wynalazek.
04
Przemysłowa stosowalność wynalazku.
Wreszcie, aby otrzymać patent na wynalazek, musi on nadawać się do przemysłowego stosowania. Otóż zgodnie z przepisami, wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli według wynalazku może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa.
Możemy powiedzieć, że wynalazek spełnia kryterium przemysłowej stosowalności, jeżeli wynalazek:
jest zupełny – osiągnięcie rezultatu jaki ma być osiągnięty przez zgłaszany wynalazek może nastąpić bez wprowadzania jakichkolwiek dodatkowych rozwiązań w samym wynalazku (oczywiście poza takimi czynnościami jak przykładowo instalacja wynalazku – może być tak, że wynalazek będzie jakąś częścią większej maszyny i do jego działania konieczne będzie zamontowanie go do owej maszyny);
nadaje się do użytku – czyli efekt końcowy, przewidziany w zgłoszonym wynalazku ma być możliwy do osiągnięcia owym wynalazkiem;
jest powtarzalny – czyli ów efekt końcowy za każdym razem ma być taki sam;
oraz dostatecznie ujawniony – oznacza to, iż opis zgłoszeniowy wynalazku winien być tak napisany i powinien w taki sposób ujawniać wynalazek, aby każdy znawca mógł sam ten wynalazek urzeczywistnić lub porównać go do obecnego stanu wiedzy.
Co nie może być wynalazkiem?
Wiemy już po krótce jakie są warunki uzyskania patentu na wynalazek, ale musisz wiedzieć, co w ogóle nie jest uważane za wynalazek, a w konsekwencji nie podlega ochronie patentowej.
Otóż, zgodnie z polskim prawem za wynalazki nie uważa się w szczególności:
1. odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych,
2. wytworów o charakterze jedynie estetycznym,
3. schematów, zasad i metod przeprowadzania procesów myślowych, rozgrywania gier lub prowadzenia działalności gospodarczej,
4. wytworów lub sposobów, których:
a. możliwość wykorzystania nie może być wykazana lub
b. wykorzystanie nie przyniesie rezultatu spodziewanego przez zgłaszającego
– w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki,
5. programów komputerowych oraz
6. przedstawienia informacji.
Przedmiotów lub działalności, o których mowa w punktach od 1 do 3, 5 i 6 powyżej, nie uważa się za wynalazki, o ile zgłoszenie dotyczy tych przedmiotów lub działalności jako takich.
Czyli nie można opatentować określonej metody matematycznej, ale urządzenie (np. komputer) wykorzystujące ową metodę matematyczną już tak.
Wiesz już zatem, jakie warunki musi spełnić Twój wynalazek, aby mógł zostać opatentowany oraz co nie ma szans na ochronę patentową. Przy czym, wiedz, że przedstawione przeze mnie informacje to tylko czubek góry lodowej, bo każdy z tych warunków był (i ciągle jest) analizowany przez doktrynę, orzecznictwo oraz praktyków i zawsze coś się gdzieś zmieni. Zmiany te są konieczne z uwagi na szybko rozwijającą się technologię, zwłaszcza sztuczną inteligencją oraz biochemię.
Nie polecam zatem samodzielnego zgłaszania wynalazków do ochrony, bowiem nie jest to łatwe. Jeśli masz taką możliwość, skonsultuj się z rzecznikiem patentowym.
Ja nie pomogę Ci w każdym wynalazku, ale zawsze chętnie pokieruję Cię do specjalisty z danej dziedziny, więc nie krępuj się i jeśli masz jakieś pytanie, śmiało napisz do mnie!
