Ochrona prawna nowych odmian roślin

Hodowla nowych odmian roślin to proces wymagający dużego nakładu pracy, wiedzy i cierpliwości. W wyniku tego procesu powstają rośliny o unikalnych cechach, które mogą przyczynić się do poprawy jakości rolnictwa, zwiększenia plonów, a także do rozwoju innowacyjnych rozwiązań w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym.

W Polsce i Unii Europejskiej istnieją przepisy prawne, które chronią prawa hodowców do nowych odmian roślin, a także regulują zasady ich rejestracji i wprowadzenia do obrotu.

Z tego artykułu dowiesz się podstawowych informacji o nowych odmianach roślin oraz o tym jak wygląda procedura ich rejestracji w Centralnym Ośrodku Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU).

W Polsce ochrona prawna nowych odmian roślin jest regulowana przez ustawę z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin. Ustawa ta określa zasady przyznawania wyłącznego prawa do odmiany, procedury rejestracji oraz obowiązki hodowców związane z ochroną prawną nowych odmian. Poza ustawą, obowiązują także rozporządzenia wykonawcze, mianowicie:

1. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 lutego 2004 r. w sprawie opłat za złożenie wniosku o przyznanie prawa do ochrony wyhodowanej albo odkrytej i wyprowadzonej odmiany, a także zarobkowego korzystania z niej, badania odrębności, wyrównania i trwałości, przyznanie i utrzymywanie wyłącznego prawa (Dz.U. Nr 60/2004, poz. 567; zm.: Dz.U. z 2015 r., poz. 2166)

2. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2004 r. w sprawie wzoru wniosku o przyznanie prawa do ochrony wyhodowanej albo odkrytej i wyprowadzonej odmiany, a także zarobkowego korzystania z niej oraz wzoru kwestionariusza technicznego (Dz.U. Nr 60/2004, poz. 569)

3. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 marca 2004 r. w sprawie ilości materiału siewnego niezbędnej do przeprowadzenia badania odrębności, wyrównania i trwałości oraz terminów jego dostarczenia (Dz.U. Nr 60/2004, poz. 568).

Na poziomie unijnym, podstawowym aktem prawnym regulującym ochronę odmian roślin (oraz obowiązującym w Polsce od momentu wejścia Polski do Unii) jest Rozporządzenie Rady (WE) nr 2100/94 z dnia 27 lipca 1994 r. w sprawie wspólnotowego systemu ochrony odmian roślin. Przepisy tego rozporządzenia umożliwiają hodowcom uzyskanie ochrony dla nowych odmian roślin na terenie całej Unii Europejskiej, a to za sprawą działającego od 26 kwietnia 1995 r. Wspólnotowego Urzędu Odmian Roślin (CPVO), z siedzibą w Angers we Francji.

Zgodnie z ustawą o ochronie prawnej odmian roślin, hodowca może ubiegać się o przyznanie wyłącznego prawa, jeżeli odmiana jest odrębna, wyrównana, trwała oraz nowa, a jej nazwa odpowiada wymaganiom prawnym. Co to właściwie oznacza?

Przyjrzyjmy się poszczególnym kryteriom ochrony:

Odrębność. Daną odmianę uznaje się za odrębną jeżeli w dniu złożenia wniosku o przyznanie wyłącznego prawa różni się ona w sposób wyraźny co najmniej jedną właściwością od innej odmiany powszechnie znanej (w skrócie takiej której materiał siewny lub opis w dniu złożenia wniosku jest już znany na rynku).

Wyrównanie. Odmianę uznaje się za wyrównaną, jeżeli, przy uwzględnieniu sposobu rozmnażania właściwego dla tej odmiany, jest ona wystarczająco jednolita pod względem właściwości branych pod uwagę przy badaniach odrębności, jak również innych właściwości użytych do opisu tej odmiany. Czyli z nasion tej jednaj odmiany mają nam urosnąć rośliny o jednolitych cechach.

Trwałość. Odmianę jest uznawana za trwałą, jeżeli jej charakterystyczne właściwości uwzględnione przy badaniu jej odrębności, jak również inne właściwości użyte do opisu tej odmiany nie zmieniają się po jej rozmnożeniu. Czyli, jak już wyrośnie nam nasza roślinka i dostarczy nam nowego materiału siewnego, to z tego materiału siewnego ma nam wyrosnąć taka sama roślinka jak wcześniej.

Nowość. Odmianę uważa się za nową, jeżeli przed dniem złożenia wniosku o przyznanie wyłącznego prawa jej hodowca nie sprzedał albo w inny sposób nie udostępnił do wykorzystania, w celach handlowych, materiału siewnego lub materiału ze zbioru albo nie wyraził na to pisemnej zgody:
1) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – przez okres dłuższy niż 1 rok,
2) w pozostałych państwach:
a) przez okres dłuższy niż 6 lat – w przypadku drzew i winorośli,
b) przez okres dłuższy niż 4 lata – w przypadku pozostałych odmian
– licząc do dnia złożenia wniosku o przyznanie wyłącznego prawa.

Nazwa odmiany. Jak wskazuje ustawa, nazwa nowej odmiany roślin nie może:
1) być taka sama jak nazwy lub podobna do nazw odmian występujących na terytorium państw członkowskich, stowarzyszonych lub trzecich, które są lub były nadane odmianom należącym do tego samego lub innych gatunków tego rodzaju, jak również nazw odmian chronionych wyłącznym prawem lub wpisanych do odpowiednich rejestrów odmian, chyba że odmiana nie jest już chroniona lub nie znajduje się w obrocie, a jej nazwa nie była powszechnie znana;
2) budzić powszechnego sprzeciwu;
3) wprowadzać w błąd co do hodowcy, jej właściwości lub wartości użytkowych;
4) być tożsama lub podobna do innych określeń używanych powszechnie w obrocie;
5) naruszać prawa osób trzecich do znaków towarowych;
6) zawierać wyrazów „odmiana” lub „odmiana mieszańcowa”;
7) składać się z samych cyfr ani rozpoczynać się od cyfry.
Po złożeniu wniosku, COBORU bada, czy zaproponowana przez hodowcę nazwa spełnia wymagania ustawowe. Jeśli nie, hodowca jest wzywany do podania na piśmie w ciągu 14 dniu innej nazwy. Wówczas COBORU ponownie sprawdza zaproponowaną nowa nazwę.

01
Aby zarejestrować nową odmianę rośliny, hodowca musi złożyć wniosek do Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU).

02
Po złożeniu wniosku, COBORU weryfikuje go i – w przypadku pozytywnej weryfikacji – publikuje informacje o wniosku w Diariuszu.

03
Wówczas hodowca otrzymuje decyzję w sprawie przyznania tymczasowego wyłącznego prawa.

04
Następnie przeprowadzane jest urzędowe tzw. badanie OWT, czyli badanie odrębności, wyrównania i trwałości zgłoszonej odmiany. Jest to badanie materiału siewnego zgłoszonej odmiany. Badanie to przeprowadza się w warunkach polowych wraz z innymi odmianami podobnych gatunków. Czas trwania badania zależy od gatunku odmiany i trwa od 1 do nawet 5 sezonów wegetacyjnych. W celu przeprowadzenia badań, COBORU dysponuje szeregiem placówek badawczych rozrzuconych po całej Polsce, stanowiących sieć doświadczalną COBORU.

05
Po zakończeniu badania COBORU przygotowuje raport z urzędowego badania OWT oraz opis odmiany.

06
Po pozytywnej opinii komisji wewnętrznej, Dyrektor COBORU wydaje ostateczną decyzję w sprawie przyznania wyłącznego prawa.

07
Prawo wyłączne do nowej odmiany roślin obowiązuje od dnia wydania decyzji o jego przyznaniu i trwa:
30 lat – w odniesieniu do odmian winorośli, drzew oraz ziemniaka lub
25 lat – w odniesieniu do odmian pozostałych gatunków.

Rejestracja nowych odmian roślin jest kluczowa dla ochrony praw hodowców. Dzięki temu hodowcy zyskują wyłączne prawo do korzystania z odmiany, co oznacza, że nikt inny nie może jej rozmnażać, sprzedawać ani używać bez zgody hodowcy. Rejestracja jest również gwarancją, że odmiana spełnia wszystkie wymagane kryteria jakości i bezpieczeństwa, co zwiększa jej wartość na rynku.

Wprowadzenie nowej odmiany na rynek bez odpowiedniej ochrony prawnej naraża hodowcę na ryzyko kradzieży jego pracy oraz utraty potencjalnych zysków. Dlatego rejestracja nowych odmian roślin nie tylko chroni interesy hodowców, ale także wspiera innowacyjność i rozwój sektora rolniczego.

Jeśli jesteś hodowcą i masz wątpliwości dotyczące procedury rejestracji lub potrzebujesz wsparcia w procesie ochrony prawnej nowych odmian roślin, skontaktuj się z naszą kancelarią. Pomożemy Ci zabezpieczyć Twoje prawa i zapewnić ochronę Twojej pracy.